Salça bileşik midir karışım mıdır?

Öğrenci arkadaşlarımızın sorduğu basit bir madde ve özellikleri sorusudur.Bu soruya cevap olarak Karışımların ve Bileşiklerin ayırt edici özelliklerinden bahsedelim daha sonra sonucu göreceğiz.

Bileşik ile Karışım Arasındaki Farklar Nelerdir ?

• Bileşenleri arasında belli bir oran vardır.  Karışımların ise   Doygunluk sınırının altında olmak koşuluyla belli oran yoktur.

• Belirgin ayırt edici özellikleri vardır.Karışımların ise  Ayırt edici özellikleri yoktur.

• Belirli formülleri vardır.Karışımların ise Belirli formülleri yoktur.
• Oluşumları kimyasaldır. Karışımların ise Oluşumları fizikseldir.
• Kimyasal yöntemlerle bileşenlerine ayrıştırılabilir. Karışımların ise Fiziksel yöntemlerle bileşenlerine ayrılabilir.
• Bileşenleri özelliklerini kaybederler.Karışımların ise  Bileşenleri özelliklerini kaybetmezler.

Karışımları ayırma yöntemleri nelerdir ?
Karışımlar fiziksel yöntemlerle bileşenlerine ayrılır.

HOMOJEN KARIŞIM Kullanılan özellik Kullanılan yöntem

KATI – KATI   E.n farkı Eritme
KATI – SIVI     K.n farkı Buharlaştırma, Basit damıtma
SIVI – SIVI      K.n. farkı Ayrımsal damıtma
SIVI – GAZ       Çözünürlük farkı –

GAZ – GAZ Y.n. farkı Yoğunlaştırma
HETEROJEN KARIŞIM Kullanılan özellik Kullanılan yöntem
KATI – KATI Çözünürlük Ayrımsal kristallendirme
Öz kütle farkı –
Elektriklenme –
Mıknatıslanma –
KATI – SIVI Tanecik boyutu farkı Süzme
SIVI – SIVI Öz kütle farkı Ayırma hunisi

Bileşikleri Ayırma Yöntemleri Nelerdir ?
Bileşikler kimyasal yöntemlerle ayrıştırılabilirler. Bileşikleri ayrıştırabilmek için mutlaka enerji verilmelidir.

1) Isı enerjisi yardımıyla ayrıştırma:

Bazı bileşikler ısıtıldıklarında kendisini oluşturan basit maddelere ayrışabilirler. Bileşiklerin ısı ile ayrıştırılmasından endüstride ve günlük yaşantıda sık sık yararlanılır. Örneğin; kireç, topraktan çıkarılan kireç taşının ısıtılmasıyla elde edilir. Kireç taşı ısı enerjisiyle sönmemiş kireç (Kalsiyum oksit = CaO ) ve CO2 ’ e dönüşür.

2) Elektrik enerjisiyle ayrışma :

Elektrik enerjisi kullanılarak yapılan ayrıştırma işlemlerine genel olarak elektroliz denir. İyon yapılı bileşiklerin sıvıları ve sulu çözeltileri elektroliz yoluyla elementlerine ayrılabilir. ( Bu konu ile ilgili daha ayrıntılı bilgi elektro kimya konusunda verilecektir.)

3) Başka ayırma teknikleri:

Her bileşiğin ayrıştırılmasında özel bir yöntem bulunabilir.

Demir oksit + karbon demir + karbondioksit

Sonuç olarak : Salça Bileşik midir karışım mıdır ?

Bu soruyu cevaplayabilmek için Salça Nasıl yapılır ? araştıralım :

Güneşte salça yapımı: Olgun domatesler yıkanır. Dilimlenir, hafifçe tuzlanıp küp ve fıçılara doldurularak, üzerleri örtülür. Arada sırada karıştırılarak bir iki gün bu halde bırakılır. Kevgirden geçirilerek kabuk ve çekirdeklerinden ayrılır. Süzülmüş domates ezmesi, geniş tepsilere dökülerek üzerine bir tülbent örtülür. Ara sıra tahta kaşıkla karıştırılır. Tuz katılır ve güneşte iyice koyulaştıktan sonra çömleklere veya cam kavanozlara doldurulur.

Kaynatarak salça yapımı: Suyu sızdırılan domates ezmesi, kalaylı kazanlara konur. Ateşte pişirilerek yoğurt kıvamına gelinceye kadar pişirmeye devam edilir. Tahta kaşıkla devamlı karıştırılır. Hazırlanan salça, saklanacağı kaplara konur. Üzerine zeytinyağı dökülür. Böylece küf zararından korunmuş olur.

Anlatılan salça yapma usulleri ananevi salça yapma usulleridir. Günümüzde, modern fabrikalarda vakum kazanlarında, el değmeden salça yapılmaktadır. Yıkanıp doğranan domatesler, sıcak veya soğuk parçalanmaya tabi tutulurlar. Bu emzimatik bir parçalanma hadisesi olup, domates kabuklarındaki renk maddelerinin salçaya sirayeti sağlanır. Enzimatik parçalanması tamamlanmış domates ezmesi, palperlerden geçirilerek bir nevi öğütmeye tabi tutulur. Kabuk ve çekirdekleri ayrılarak vakum kazanlarına verilir. Vakum kazanlarında, yüksek basınç altında, düşük sıcaklıkta, kısa zamanda istenen yoğunlukta salça elde etmek mümkün olur.

Gördüğümüz gibi :

1. Salça fiziksel işlemlerden geçirilerek ( Kaynatma ,ezme,öğütme gibi ) elde edilmektedir.Oluşumu kimyasal değildir.
2. Salçanın belli bir formülü yoktur.Sadece  karışım miktarları verilmiştir.(100 gr tuz 2 kilo domates puresi gibi )
3. Salçanın içindeki maddeler özelliklerini kaybetmemişlerdir.Salçadaki domates özelliğini koruyarak renk ve tad vermiştir.
4. Salça fiziksel yöntemlerle elde edildiğinden fiziksel yöntemlerle ayrışabilirler.
5. Salçanın içindeki malzemelerde belli bir oran yoktur belli bir doygunluğa ulaşana kadar istenildiği gibi karıştırılır.
6. Bileşikler elementlerden oluşur.

Bu sonuçlara dayanarak Salçanın bir karışım olduğu kararına varıyoruz.